Gemilerde Hitap Usulleri Nasıldır?

Denizciliğimiz örf, adet ve ananelerinin bir parçası olan, ne yazık ki gerektiği kadar özen gösterilmeyen ve belki de değerini kaybetmeye başlamış olan önemli bir husustur gemide hitap konusu. Biz genç denizciler eski zamanların denizciliğini yaşayamadık, eskilere dair anlatılan o güzel denizci hikayelerinin birer parçası olamadık. Günümüz şartlarının getirdiği yeni uygulamalar, teknolojik alanda yaşanan gelişmeler ve bu gelişmelerin denizciliğe yansıması sonucunda gemi düzeninin yeniden günümüz şartlarına göre düzenlenmesi; beraberinde bazı örf, adet ve ananelerin zedelenmesine ve bazı hususların ortadan kalkmasına yol açmıştır. Bir kısım personelin gemi personel düzeninden kaldırılması ve görev dağılımlarının yeniden düzenlenmesi buna örnek verilebilir.

Konu başlığına bakıldığı zaman küçük, fakat mana ve önem itibariyle önem arz eden bir konudur gemide hitap. Günümüzde lisans ve ön lisans düzeyinde denizcilik eğitimi veren okulların çoğalmış olması, okulların eğitim programlarında gemide sosyal yaşam, hiyerarşi ve hitap konularına gerektiği kadar yer vermemesi, öğrencilik dönemlerinde gemilere stajyer olarak gelen kardeşlerimizde gözlemlediğim aksak hususların başında gelmektedir. Bu konu, 1. sınıf konusudur, denizciliğin a-b-c ‘ lerinden ve daha ilk sene okulda öğrenilmesi gereken konulardan birisidir. Elbette bu mesleğin ocağı gemidir, fakat okul bu ocağa bir yardımcıdır. Gerekli bilgilerle genç zabit namzetleri okullarında donatılacak ki, gemilere çıktıkları zaman okulda aldıkları bu ilk bilgilerin ışığında kolayca pişecekler.

Peki, gemilerde hitabet ne şekilde olmalıdır?

“Gemi Kaptanı”, geminin bir numaralı ismi, Türk Denizciliği’nde gemi kaptanına “Süvari Bey” olarak hitap edilir. Gemi kaptanı, geminin en önemli kişisidir, kendisiyle olan ikili ilişkilerde azami önem gösterilmelidir. Gemi kaptanı bizimle konuşurken resmiyetten uzaklaşıp samimiyette bulunabilir. Biz asla bu durum karşısında laçkalaşmamalı, resmiyetten ve saygıdan uzaklaşmamalıyız. Unutmamalıyız ki, amirimiz konumunda olan kişi veya kişilerin sıcak ve samimi yaklaşımda bulunması, bizim de aynı şekilde resmiyetten uzaklaşıp laçka bir halde karşılık verme hakkını bize vermez. Amirimiz bizi deniyor da olabilir, bu husus her zaman aklımızın bir köşesinde bulunmalıdır.

Gemi hiyerarşik düzenine göre gemi kaptanından sonra personel güverte bölümü ve makine bölümü olarak iki bölüme ayrılır. Güverte bölümünün başında “2. Kaptan” bulunur. Kendisine “Efendi Kaptan” şeklinde hitap edilir. 2. Kaptan haricinde ki güverte zabitlerine de aynı şekilde “Efendi Kaptan” şeklinde hitap edilir. Günümüzde güverte zabitleri arasında küçüğün büyüğe ve stajyerlerin güverte zabitlerine “Ağabey (Abi)” olarak hitap etmesi de yaygın bir hitap şeklidir. Zabitan harici personel ise güverte zabitlerine “Efendi Kaptan” şeklinde hitap eder.

Makine bölümünün başında ise “Çarkçıbaşı” bulunmaktadır. Genellikle “Çarkçıbaşı” şeklinde hitap yaygındır, fakat “Baş çarkçı” veya “Başmühendis” şeklinde hitaplar da kullanılmaktadır. Çarkçıbaşından sonra gelen makine zabitleri sırasıyla “2. Çarkçı, 3. Çarkçı, 4. Çarkçı” şeklindedir. Makine zabitlerine hitabet konusunda “2. Çarkçı” yerine “2. Bey”, “3. Çarkçı” yerine “3. Bey” tabirleri de kullanılmaktadır. Elektrik zabiti gibi yardımcı sınıf zabitana, isminin sonuna “Bey” ekleyerek hitap edilmelidir.

Gelelim zabitan dışında kalan personele. Yine aynı şekilde güverte bölümü ve makine bölümü olarak ele alacak olursak; güverte personelinin başında “Güverte Lostromosu (günlük hitaplarda Reis şeklinde hitap edilir)” bulunmaktadır. Güverte lostromosundan sonra “Usta Gemici, Gemici ve Miço” kadroları yer almaktadır. Reis dışında güverte personeline hitap ederken doğrudan ismiyle hitap edilir. Yaşça büyük olan personele isminin sonuna “Usta“, “Dayı” eklenerek hitap edilebilir.

Makine bölümü başında ise “ Makine Lostromosu” bulunmaktadır. Günümüz gemilerinde makine lostromosuna nadir rastlanmaktadır. Makine lostromosundan sonra “Yağcı”, “Silici” gibi kadrolar bulunmaktadır. Güverte personeli için kullandığımız hitap usulleri makine bölümü personeli içinde geçerlidir.

Son olarak hizmet personeli olarak “Aşçı” ve “Kamarot” bulunmaktadır. Aşçı için genellikle “Aşçıbaşı” hitap şekli kullanılmaktadır. Kamarot için ise, güverte ve makine personeli için kullandığımız hitap usulleri geçerlidir.

Yazımın başında da belirtmiş olduğum gibi, konu başlığı itibariyle küçük fakat arz ettiği önem açısından büyük bir konudur gemide hitap ve hitap usulleri. Özen gösterilmeli, eskiden beri süre gelen örf, adet ve anane gereği kullandığımız hitap usullerine riayet etmeli; amir kademelerine geldiğimiz zaman ise ettirmeliyiz.

Ayrıca unutmamalıyız ki, kişinin kalite göstergelerinden biriside konuşma ve hitabet sanatını ne derece iyi veya kötü kullandığıdır.

Tüm ağabeylerime ve kardeşlerime selametler dilerim.